همه چیز در مورد جاوا اسکریپت

زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت چیست؟

JavaScript که به اختصار JS نیز نامیده می‌شود، یکی از محبوبترین زبان‌های برنامه نویسی است. جاوا اسکریپت زبانی سطح بالا، داینامیک، شی‌گرا و تفسیری است که از شیوه‌های مختلف برنامه نویسی پشتیبانی می‌کند. از این زبان می‌توان برای برنامه نویسی سمت سرور (Server-Side)، اپلیکیشن‌های موبایل، بازی و اپلیکیشن‌های دسکتاپ استفاده کرد. بنابراین می‌توان اینگونه برداشت کرد که زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت ، یک زبان همه فن حریف است.

اگر با هر یک از این اصطلاحات آشنایی ندارید نگران نباشید، زیرا در ادامه به توضیح هر یک از آن‌ها خواهیم پرداخت. برای اینکه بهتر متوجه چیستی زبان جاوا اسکریپت شوید، در ابتدا باید جواب سوالاتی مانند زبان کامپایلری چیست و چه تفاوتی با زبان مفسری دارد را  بدانید ، زبان برنامه نویسی سمت سرور (Server-Side) و سمت کاربر(Client-Side) به چه نوع زبان‌هایی گفته می‌شود؟ پس از درک این مفاهیم می‌توانید آموزش جاوا اسکریپت را شروع کنید.

همانطور که می‌دانید کامپیوترها تنها به زبان صفر و یک (Binary) صحبت می‌کنند و زبان دیگری را متوجه نمی‌شوند. ما در ابتدا برای برقراری ارتباط با ماشین‌ها سعی کردیم به زبان خود آنها، یعنی زبانی که به زبان صفر و یک نزدیک‌تر است، صحبت کنیم. به این نوع زبان‌ها که به صورت مستقیم با پردازنده در ارتباط هستند، در اصطلاح، زبان‌های سطح پایین (Low Level) گفته می‌شود. از جمله این زبان‌ها می‌توان به اسمبلی اشاره کرد.

اما یادگیری و تسلط به این زبان‌ها برای برنامه نویسان فوق العاده سخت بود. بنابراین متخصصین تصمیم به ساخت زبان‌هایی گرفتند که به زبان انسان‌ها نزدیک‌تر باشد. در اصطلاح به این زبان‌ها، زبان‌های سطح بالا (High Level) می‌گویند. زبان‎های سطح بالایی مانند جاوا اسکریپت کار را برای برنامه ‎نویسان ساده‌تر کردند، زیرا ساختار نوشتاری و منطق آن‌ها بسیار به زبان انسان‌ها نزدیک‌تر شده است. پس می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که آموزش جاوا اسکریپت نسبت به سایر زبان‌های برنامه نویسی سطح پایین ساده‌ تر است.

همانطور که دیدید در تعریف زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت به این نکته اشاره شد که این زبان از نوع زبان‌های مفسری است. برای درک ماهیت زبان‌های برنامه نویسی مفسری ابتدا فکر کنید که شما یک مترجم هستید. برای ترجمه یک متن، دو راه بیشتر ندارید. یا باید آنچه را دریافت می‌کنید به صورت خط به خط و همزمان ترجمه کنید، یا کل مطلب را یک جا ترجمه کنید. این دقیقا همان تفاوت میان زبان‌های مفسری (Interpreter) و زبان‌های کامپایلری (Compiled) است.

چرا جاوا اسکریپت بین برنامه نویسان محبوب است؟

شاید براتون سوال پیش اومده باشه که بین زبان‌های برنامه‌نویسی چه زبانی رو برای شروع انتخاب کنیم؟

زبان جاوا اسکریپت یک زبان سرگرم‌کننده برای شروع یادگیری است و threshold پایینی دارد. همینطور توسط اکثر پلت‌فرم‌ها ساپورت می شود.

جاوا اسکریپت یک زبان رایگان است و برای کدنویسی در آن نیازی به IDE های غیر رایگان نخواهید داشت، زیرا جاوا اسکریپت تنها زبان برنامه نویسی بومی تحت وب هست و همه‌ی مرورگر آن‌‌ را پشتیبانی می‌کنند. همین مسئله اون رو یکی از محبوب‌ترین زبان‌های برنامه نویسی کرده است.

توانایی­های جاوا اسکریپت در برنامه نویسی

جاوا اسکریپت زبانی با قابلیت‌های فراوان و متنوع است که نمی‌شود همه‌ی توانایی‌های آن ‌را  نام برد، در زیر لیستی از مهم‌ترین قابلیت‌های آن نام برده شده است:

• انجام محاسبات ریاضی.
• منوهای جالب همراه با انیمیشن.
• نمایش اخطار و یا پیام به کاربران.
• متحرک‌سازی، انیمیشن و پویا نمایی.
• تغییر در مشخصه‌های المان‌ها و CSS آنها.
• جمع‌آوری اطلاعات کاربران از سایت و آمارگیری.
• امکان تغییر در متن‌های نمایش داده شده در مرورگر.
• ساخت و تولید کد HTML بصورت پویا و برحسب شرایط مورد نیاز.
• عکس‌العمل نشان دادن به واکنش‌های کاربران نظیر تغییر عکس‌ها با حرکت موس روی آن‌ها.
• تعامل با کاربر از طریق المان‌های ورودی نظیر Textbox ها، RadioButton ها، TextArea و …
• قابلیت تغییر رنگ‌ها از جمله رنگ پس زمینه و موقعیت قرارگیری المان‌های استفاده شده درطراحی وب سایت.

کاربرد جاوا اسکریپت در دنیای برنامه نویسی چیست؟

پیش تر به محبوبیت زبان جاوا اسکریپت اشاره کردیم. این محبوبیت بی دلیل نیست چرا که با این زبانِ شی گرا شما قادر خواهید بود تا سایت‌های بی‌روح خود را جان بخشی کنید و با کاربران خود تعامل داشته باشید. یعنی می‌توانید فایل‌های انیمیشنی، صوتی و تصویری را روی سایت خود به نمایش بگذارید. همچنین می‌توانید روی سایت‌تان تایمر قرار دهید، رنگ‌ها را با حرکت موس تغییر دهید و بسیاری کارهای دیگر که باعث جذابیت بیشتر صفحات وب می‌شوند.

اما این تمام چیزی نیست که جاوا اسکریپت در اختیار شما قرار می‌دهد. شما با استفاده از این زبان می‌توانید شروع به ساخت برنامه‌های وب و موبایل و دسکتاپ کنید. برای این منظور می‌توانید از فریم‌ورک‌های مختلف جاوا اسکریپت که مجموعه‌ای از کتابخانه‌ها را در اختیار شما قرار می‌دهند استفاده کنید. یکی از کارهای سرگرم کننده دیگری که می‌توانید از طریق این زبان انجام دهید، توسعه بازی‌های رایانه ای تحت مرورگر است.  پس به صورت کلی می‌توان کاربردهای زبان جاوا اسکریپت را به صورت زیر بیان کرد :

• برنامه نویسی Frond-End
• برنامه نویسی Back-End با جاوا اسکریپت
• برنامه نویسی نرم افزارهای موبایل
• برنامه نویسی نرم افزارهای دسکتاپ

تاریخچه زبان جاوا اسکریپت چیست؟

جاوا اسکریپت اولین بار در می‌1995 در 10 روز توسط برندن ایچ، یکی از کارکنان شرکت Netscape متولد شد! در ابتدا این شرکت به این نتیجه رسیده بود که به صفحات وب پویا و جذاب‌تری احتیاج دارد. این اولین قدم به سوی ساخت زبانی ساده بود.

آقای براندان ایچ از طرف این شرکت مامور شد که زبانی اسکریپتی برای صفحات وب و دست بردن در کدهای HTML بسازد. ماموریت آقای ایچ این بود زبانی را ارائه کند که نه تنها متخصصان برنامه نویسی از آن استقبال کنند، بلکه به راحتی مورد استفاده طراحان هم باشد.

این شرکت در ابتدا به فکر ارتقا و ساده سازی زبان Schema افتاد اما در نهایت به این نتیجه رسید که به زبانی شبیه جاوا اما با سینتکس ساده تر احتیاج دارد. در ابتدای کار اسم این زبان برنامه نویسی Mocha بود که بعد به Mona تغییر پیدا کرد. در سپتامبر همان سال اسم این زبان به LiveScript تغییر کرد و در آخر سریال تغییر اسم با انتخاب اسم JavaScript به اتمام  رسید.

نهایی شدن این اسم تنها به این دلیل بود که در آن روز‌ها زبان برنامه نویسی Java بسیار پرطرفدار شده بود. انتخاب این نام برای این زبان بسیار هوشمندانه بود. زیرا در آن زمان  این زبان با انتخاب این نام، توانست سهم زیادی از بازار جاوا را به خود اختصاص دهد. به هر حال در سال 1996 جاوا اسکریپت برای استاندارد شدن به سازمان ECMA سپرده شد. در نهایت اولین استاندارد جاوا اسکریپت با نام ECMAScript در سال 1997 منتشر شد. اولین اکما اسکریپت ECMA-262 و آخرین ورژن آن با اسم ECMAScript 2017 در ژوئن 2017 منتشر شد.

نقاط قوت زبان جاوا اسکریپت چیست؟

هر یک از زبان هایی که در دنیای برنامه نویسی مورد استفاده قرار می‌گیرند نقاط قوت و ضعف هایی دارند که زبان جاوا اسکریپت هم از این موضوع مستثنا نیست. این زبان به دلیل مزایای فراوانی که دارد در میان برنامه نویسان از محبوبیت زیادی برخوردار است که به طور خلاصه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم :

بر اساس بررسی سایت stack overflow محبوب‌ترین زبان برنامه نویسی سال 2018 است.

• برای پردازش و اجرا به کامپایلر احتیاجی ندارد.
• یادگیری جاوا اسکریپت نسبت به بسیاری از زبان‌های برنامه نویسی راحت‌تر است.
• به صورت کراس پلتفورم روی مرورگر‌ها یا پلتفرم‌های مختلف اجرا می‌شود.
• نسبت به زبان‌های برنامه نویسی دیگر سبک‌تر و سریع‌تر است.
• فریم ورک­ها،کتابخانه‌ها و به صورت کلی ابزارهای بسیار زیادی را در اختیارتان قرار می‌دهد.
• زبان بومی مرورگر وب است و در مرورگر کاربران پردازش می‌شود.
• امکان ایجاد صفحات وب تعاملی و پویا را به برنامه نویسان می‌دهد.
• در جواب عمل کاربران، عکس العمل نشان می‌دهد.

نقاط ضعف زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت چیست؟

برخی از ضعف‌های این زبان برنامه نویسی عبارتند از :

• دشواری در تشخیص دلیل خطا دادن و مشکل در دیباگ کردن
• محدودیت در اجرای اسکریپت‌های جاوا اسکریپت با ایجاد محدودیت­هایی جهت حفظ امنیت
• اجرا نشدن بر روی مرورگرهای قدیمی
• نفوذپذیری نسبت به اکسپلویت‌ها و عوامل مخرب
• می تواند برای اجرای کدهای مخرب در کامپیوتر کاربران استفاده شود.
• با رندر شدن متفاوت بر روی ابزارهای مختلف می‌تواند باعث ایجاد تناقض و نداشتن یکپارچگی شود.

تفاوت جاوا اسکریپت با دیگر زبان­ها چیست؟

دلیل اصلی محبوبیت جاوا اسکریپت به همه کاره بودن آن بازمی‌گردد. امروزه این زبان، زبان اصلی بسیاری از توسعه‌دهندگان، به‌خصوص برنامه‌نویسان وب است. اگرچه، شاید جاوا اسکریپت برای هر عملکرد و حوزه‌ای مناسب نباشد، اما در هر صورت، یکی از بهترین زبان‌های برنامه نویسی حال حاضر به حساب می‌آید. در ادامه این بخش، جاوا اسکریپت با برخی از زبان‌های رایج امروزی مقایسه شده است.

• سی‌شارپ :زبان سی‌شارپ (C#‎) ، زبانی شی‌گرا است که در محیط دات‌نت (NET.) قابلیت اجرا دارد. این زبان، دارای ویژگی تعیین نوع داده به صورت ایستا (Static type) است، ولی جاوا اسکریپت زبان برنامه نویسی با تخصیص نوع پویا (Dynamic Type) است. سی‌شارپ بیشتر در زمینه‌های توسعه اپلیکیشن و نرم‌افزار کاربرد دارد، در حالی که جاوا اسکریپت بیشتر در زمینه‌های توسعه وب و اینترنت کاربرد دارد. انتخاب بین جاوا اسکریپت یا سی‌شارپ بیشتر به هدف کاربر وابسته است.

• جاوا: بسیاری از افراد مبتدی، تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت را نمی‌دانند. جاوا نیز زبانی شی‌گرا به حساب می‌آید که برای توسعه برنامه‌ها و به خصوص برنامه‌های کاربردی بزرگ و سازمانی طراحی شده است. برخلاف جاوا اسکریپت، جاوا دارای بررسی نوع قوی (Strong typing) است، به این معنی که در ابتدا باید مشخص شود که متغیرها، ورودی/خروجی توابع، آرگومان‌ها و غیره دقیقاً از چه نوع داده‌ای هستند. همچنین، جاوا برای اجرای اسکریپت‌های خود به کامپایلر درجا(Just in Time Compiler) نیاز دارد.

• PHP : این زبان در سمت سرور(Server-Side) استفاده می‌شود و معمولاً در سیستم‌های مدیریت محتوای مبتنی بر PHP مانند وردپرسبه کار می‌رود. هدف اصلی زبان PHP، انتقال اطلاعات از پایگاه داده و به آن است. برخلاف جاوا اسکریپت، PHP می‌تواند مستقیماً به پایگاه داده‌ها دسترسی داشته باشد. هم PHP و هم جاوا اسکریپت بیشتر در برنامه نویسی وب به کار می‌روند و این نقطه اشتراک اصلی آن‌ها است.

• Ruby : زبان برنامه نویسی Ruby، زبانی همه‌ منظوره است که از ویژگی‌های فرا برنامه نویسی (metaprogramming) پشتیبانی می‌کند، به این معنی که این زبان می‌تواند برنامه‌های دیگر و خودش را تجزیه و تحلیل و اصلاح کند. محبوب ترین فریمورک این زبان، Ruby on Rails است که به کاربر امکان توسعه برنامه‌های وب بزرگ را با هزینه و زمان کم می‌دهد. برای نمونه در پیاده‌سازی جاوا اسکریپت درjs از این فریمورک الهام گرفته شده است.

• پایتون :جاوا اسکریپت برای توسعه وب‌سایت به‌طور غیرقابل‌انکاری بهتر از پایتون عمل می‌کند. همچنین جاوا اسکریپت در مرورگر اجرا می‌شود، در حالی که پایتون زبانی برای اهداف سمت سرور(Server-Side) است. اگرچه از پایتون در توسعه وب استفاده می‌شود، اما به‌تنهایی کاربرد زیادی در این زمینه ندارد. به صورت کلی می‌توان در پاسخ به سوال جاوا اسکریپت یا پایتون، کدامیک بهتر است، این‌گونه پاسخ داد که برای پروژه‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، پایتون بهتر از جاوا اسکریپت عمل می‌کند و برای اهداف توسعه وب و طراحی سایت، جاوا اسکریپت بهتر از پایتون است. در واقع انتخاب بین پایتون یا جاوا اسکریپت بیشتر به هدف کاربر بستگی دارد.

چه مرورگرهایی از جاوا اسکریپت پشتیبانی میکنند؟

امروزه بیشتر مرورگرهای پیشرفته از جاوا اسکریپت پشتیبانی می‌کنند و می‌توان گفت که دیگر مرورگری وجود ندارد که در نسخه‌های جدید خود از آن پشتیبانی نکند، مگر مرورگرهایی که برای کارهای خاص طراحی شده‌ باشند. در کل منظور از جاوا اسکریپت مروگر این است که در داخل هسته مروگر از موتور جاوا اسکریپت استفاده شود و این مرورگر قابلیت این را داشته باشد که صفحات حاوی کدهای جاوا اسکریپت را پردازش کرده و نتیجه را به کاربر نشان دهد.

مهم‌ترین مرورگرهایی که از موتورهای جاوا اسکریپت استفاده می‌کنند، شامل مروگرهای زیر هستند.

• گوگل کروم
• فایرفاکس
• اپرا
• مایکروسافت Edge
• Internet Explorer
• سافاری
• Netscape Navigator
• وغیره

بیشتر این مرورگرها این قابلیت را دارند که در آن‌ها جاوا اسکریپت را فعال یا غیرفعال کرد.

آموزش جاوا اسکریپت

در نهایت اگر تصمیم به یادگیری این زبان گرفته اید به شما تبریک می‌گوییم. چرا که جاوا اسکریپت در واقع تنها یک زبان برنامه نویسی سمت کاربر (Client Side) نیست.

پیش بینی‌ها نشان می‌دهند در آینده ای نه چندان دور همه چیز به سمت بستر وب تعاملی خواهد رفت و این یعنی ما بیش از پیش به زبانی مانند جاوا اسکریپت نیاز خواهیم داشت که بتواند پاسخگوی تمام خواسته‌های ما باشد.

همچنین این زبان در حال حاضر توسط افراد و سازمان‌های زیادی مورد استفاده است. این بدین معناست که شما به عنوان برنامه نویس در این حوزه به منابع و اطلاعات آموزشی زیادی دسترسی خواهید داشت. پس اگر تصمیم دارید به آموزش جاوا اسکریپت بپردازید، قطعا با کمبود منابع آموزشی مناسب مواجه نخواهید شد.

بازار کار جاوا اسکریپت

راه‌های مختلفی برای کار به عنوان توسعه‌دهنده جاوا اسکریپت وجود دارد و امروزه اغلب شرکت‌های بزرگ و کوچک به دنبال استخدام توسعه‌دهندگان Front-End یا  Full Stack جاوا اسکریپت هستند. همچنین تقاضا برای توسعه‌دهندگان جاوا اسکریپت روز به ‌روز در حال افزایش است و امروزه جاوا اسکریپت یکی از پر تقاضاترین مهارت‌های برنامه نویسی به حساب می‌آید. قبلاً، بخش بزرگی از توسعه‌دهندگان جاوا اسکریپت فقط در استارت‌آپ‌ها کار می‌کردند، اما هم ‌اکنون، تعداد زیادی از توسعه‌دهندگان جاوا اسکریپت برای شرکت‌های بزرگی مانند گوگل، اینستاگرام، فیس‌بوک (متای فعلی) و غیره نیز کار می‌کنند. بر اساس گزارش موسسه IT Skills Report بالغ بر ۷۵ درصد از شرکت‌ها در سال 2021، در سراسر جهان به دنبال استخدام توسعه‌دهندگان جاوا اسکریپت بودند و این آمار برای سال های 2022  و  2023 همچنان در حال افزایش است.

موقعیت­های شغلی جاوا اسکریپت

ممکن است برای کاربر سوال باشد که شغل اصلی فردی به عنوان برنامه نویس جاوا اسکریپت چیست و در چه رشته‌های شغلی قابلیت اشتغال برای این زبان برنامه نویسی وجود دارد. بسته به نوع کاری که توسعه‌دهنده جاوا اسکریپت انجام می‌دهد یا سطح تخصص فرد، عناوین مختلفی برای متخصصان جاوا اسکریپت وجود دارد که فهرست این عناوین شغلی به صورت موارد زیر است.

• توسعه‌دهنده فرانت‌اند (Front-End Developer)
• توسعه‌دهنده بک‌اند (Back-End Developer)
• توسعه‌دهنده معمولی جاوا اسکریپت
• توسعه‌دهنده React Native
• توسعه‌دهنده فول‌استک (Full Stack Developer)
• توسعه‌دهنده تایپ اسکریپت
• توسعه‌دهنده ریداکس
• و سایر موارد

پیش نیاز جاوا اسکریپت چیست؟

ممکن است که این مسئله که پیش‌نیاز یادگیری و شروع کار با جاوا اسکریپت چیست، برای کاربر سؤال مهمی باشد. به صورت کلی، پیش‌نیاز خاصی برای یادگیری جاوا اسکریپت وجود ندارد؛ اما قبل از شروع یادگیری، بهتر است کاربر با مفاهیم زیر آشنا باشیم.

• توانایی کار با کامپیوتر و قدرت جستجوی بالا
• آشنایی حداقلی باHTML وCSS
• توانایی تجزیه و تحلیل خوب

البته لازم به ذكر است که تمامی موارد بالا اکتسابی هستند و کاربران می‌توانند هم‌زمان با یادگیری جاوا اسکریپت آن‌ها را پیش ببرند.

سوالات متداول در مورد جاوا اسکریپت

در این بخش به برخی از سوالات متداول و رایج در مورد زبان برنامه نویسی جاوا اسکریپت پاسخ می‌دهیم.

آیا یاد گرفتن جاوا اسکریپت سخت است؟

به باور بسیاری، جاوا اسکریپت یکی از ساده‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی برای یادگیری است؛‌ از همین رو بسیاری از برنامه‌نویسان مبتدی به سراغ یادگیری این زبان و شروع فعالیت در دنیای کدنویسی با آن می‌روند. یکی از مزایای جاوا اسکریپت نیز برای برنامه‌نویسان مبتدی این است که در لحظه، می‌توانند نتیجه کدهای خود را در یک مرورگر مشاهده و بررسی کنند.

سخن پایانی

در این مطلب آموزشی  در رابطه با اینکه جاوا اسکریپت چیست، چه کاربردی دارد و انواع جنبه‌های مختلف این زبان محبوب توضیحاتی ارائه شد. جاوا اسکریپت هم‌ اکنون یکی از زبان‌های محبوب برنامه نویسی به حساب می‌آید که در حوزه‌های زیادی کاربرد دارد و محبوبیت اصلی این زبان به همه کاره بودن آن بازمی‌گردد. جاوا اسکریپت همچنین زبانی سریع و سازگار با بیشتر زبان‌های برنامه نویسی دیگر است. یادگیری این زبان ساده است و زبانی بسیار انعطاف‌پذیر محسوب می‌شود.

در حال حاضر جاوا اسکریپت زبان اصلی بسیاری از توسعه‌دهندگانی است که در حوزه توسعه وب کار می‌کنند و یادگیری و سرمایه‌گذاری روی آن برای آینده از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. امیدواریم که این مطلب در رابطه با اینکه جاوا اسکریپت چیست و چه جایگاهی در میان زبان‌های برنامه نویسی دارد، به نیازهای شما پاسخ داده باشد.